Burgerschapsonderwijs

Hoewel burgerschapsonderwijs doorgaans de nadruk legt op het begrijpen van de rechtsstaat en democratische vaardigheden, stelt dit nieuwe initiatief voor om discussies over seksuele grensoverschrijdingen hierin op te nemen. Mariëtte Hamer benadrukt het belang om deze onderwerpen aan te kaarten in samenhang met andere maatschappelijke kwesties die relevant zijn voor studenten en de bredere gemeenschap.

Cultuurverandering en preventie

In haar brief van 9 juli 2025 aan de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap pleit regeringscommissaris Mariëtte Hamer voor burgerschapsvorming in mbo- en vavo-opleidingen. Dit is gewenst om een cultuurverandering in gang te zetten, waarbij seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld overal in de samenleving worden herkend, erkend en goed worden aangepakt. Bovendien gaat ze nog een stap verder door te stellen dat op deze manier voorkomen kan worden dat ervaringen en behoeften rond seksueel grensoverschrijdend gedrag buiten beeld raken.

Uitbreiding van de focus van burgerschapsonderwijs

Seksueel grensoverschrijdend gedrag moet binnen het burgerschapsonderwijs besproken kunnen worden. Daarbij is het belangrijk dat dit gebeurt in samenhang met andere maatschappelijke thema’s die studenten raken en die van belang zijn voor de samenleving als geheel.

Integratie en contextualisering

Seksueel grensoverschrijdend gedrag moet niet alleen binnen het burgerschapsonderwijs aan bod komen. Ook op andere plekken binnen het mbo is hier aandacht voor nodig. Preventie en aanpak van grensoverschrijdend gedrag horen bij de bredere opdracht van instellingen op het gebied van burgerschap. Bovendien zou het ook moeten terugkomen bij de invulling van de zorgplicht voor sociale veiligheid in het middelbaar- én hoger beroepsonderwijs.

Het Vlaggensysteem

Hobéon kan onderwijsinstellingen, van mbo tot wetenschappelijk onderwijs hierin ondersteunen. Hobéon biedt namelijk een methodiek aan die zicht geeft op gepast en ongepast seksueel gedrag. “Het Vlaggensysteem ¹ is een uitstekende methodiek die goed past binnen burgerschapsvorming om seksueel grensoverschrijdend gedrag te beheersen. Het Vlaggensysteem draagt direct bij aan de ontwikkeling van vaardigheden en attitudes die nodig zijn voor verantwoordelijk en respectvol gedrag in relaties en de maatschappij als geheel.”

Het Vlaggensysteem werd door Hamer al genoemd als interventiemethodiek in het Impactoverzicht seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld van 6 december 2022. 

Het Vlaggensysteem is een uitstekende methodiek die goed past binnen burgerschapsvorming om seksueel grensoverschrijdend gedrag te beheersen om verschillende redenen:

1. Het biedt een helder kader voor het beoordelen van gedrag:
   Het Vlaggensysteem werkt met een zes criteria. Dit biedt zowel professionals als jongeren een concrete en objectieve manier om seksueel gedrag te categoriseren van gezond tot ernstig grensoverschrijdend.
   Deze duidelijkheid helpt bij het verminderen van subjectiviteit en "buikgevoel" bij het inschatten van situaties, waardoor er eenduidiger kan worden gehandeld.
2. Het stimuleert open communicatie en bespreekbaarheid:
   Een kernprincipe van het Vlaggensysteem is het bespreekbaar maken van seksueel gedrag, zowel tussen professionals onderling als met kinderen en jongeren zelf.
   Door een gemeenschappelijke taal te bieden wordt het gemakkelijker om moeilijke onderwerpen te bespreken en ongemak te verminderen. Dit is cruciaal voor burgerschapsvorming, die draait om het creëren van een open en veilige omgeving waarin iedereen (leerlingen en docenten) hun stem kunnen laten horen en leren omgaan met complexe sociale vraagstukken.
3. Het richt zich op preventie én reactie:
   Het Vlaggensysteem is niet alleen gericht op het ingrijpen bij grensoverschrijdend gedrag, maar ook op het stimuleren van gezond seksueel gedrag en het voorkomen van problemen. Door ook te werken met "gepast seksueel gedrag " wordt positief en gezond seksueel gedrag erkend en besproken, wat bijdraagt aan een gezonde seksuele ontwikkeling. Dit past uitstekend bij burgerschapsvorming die als doel heeft om jonge mensen voor te bereiden op een verantwoordelijke deelname aan de maatschappij, inclusief het omgaan met relaties en seksualiteit op een respectvolle manier.
4. Het bevordert pedagogische reacties en handelingsperspectieven:
   Bij elke vlag hoort een passend handelingsperspectief of pedagogische reactie. Dit helpt professionals en opvoeders om adequaat te reageren op verschillende gradaties van grensoverschrijdend gedrag. Dit concrete handelen is essentieel voor burgerschapsvorming, omdat het leerlingen leert over normen en waarden, grenzen stellen en respecteren, en verantwoordelijkheid nemen voor hun eigen gedrag en dat van anderen.
5. Het draagt bij aan weerbaarheid en zelfrespect:
   Door te praten over de sleutelcriteria van het Vlaggensysteem leren kinderen en jongeren hun eigen grenzen kennen en respecteren, evenals die van anderen. Dit versterkt hun weerbaarheid tegen grensoverschrijdend gedrag.
   Dit is een directe bijdrage aan burgerschapscompetenties, zoals het vermogen om kritisch te denken, empathie te tonen, conflicten te hanteren en op te komen voor jezelf en anderen.
6. Wetenschappelijk onderbouwd en in ontwikkeling:
   Het Vlaggensysteem is wetenschappelijk onderbouwd en de normatieve lijst met seksueel gedrag per leeftijdscategorie wordt regelmatig herzien. Dit zorgt ervoor dat de methodiek actueel en relevant blijft, wat essentieel is voor een thema dat voortdurend in ontwikkeling is, zoals seksualiteit en sociale normen.

Samenvattend biedt het Vlaggensysteem een gestructureerde, toegankelijke en complete aanpak om seksueel gedrag te bespreken, te beoordelen en erop te reageren. Deze eigenschappen maken het een waardevolle tool binnen burgerschapsvorming, omdat het direct bijdraagt aan de ontwikkeling van vaardigheden en attitudes die nodig zijn voor verantwoordelijk en respectvol gedrag in relaties en de maatschappij als geheel.

¹⁾ Het Vlaggensysteem helpt om te voorkomen dat de professional seksueel gedrag van kinderen en jongvolwassenen beoordeelt vanuit zijn eigen emoties of verontwaardiging. Voor het objectief inschatten van gedrag wordt gebruik gemaakt van zes criteria: wederzijdse toestemming, vrijwilligheid, gelijkwaardigheid, passend bij de leeftijd, passend bij de context en met respect voor jezelf/de ander. Deze criteria bieden ondersteuning om het getoonde gedrag te duiden van gezond tot zwaar seksueel grensoverschrijdend gedrag met behulp van gekleurde vlaggen. De kleur van de vlag bepaalt de ernst van gezond experimenteergedrag of licht grensoverschrijdend gedrag.   

Trainingen Vlaggensysteem

Voor meer informatie over de trainingen van het Vlaggensysteem en voor aanmelden 

Lees meer