Het ontwikkelgesprek, het gesprek tussen opleiding en panel, is sinds enkele jaren een vast en in veel gevallen een afsluitend onderdeel van een accreditatietraject. Een aantal maanden geleden wijdden we al een blog aan de inrichting en de vormgeving van het ontwikkelgesprek. In dit weblog delen we met u de bevindingen van een analyse van een veertigtal ontwikkelgesprekken in de periode 2018-2019.

1. Afstuderen

Het afstuderen is een gespreksthema dat bij vrijwel ieder ontwikkelgesprek terugkeert. Nogal wat opleidingen worstelen hiermee: Wat is de plek van het beroepsproduct in de opleiding? Welke eisen stel je hier vervolgens aan, gezien de diversiteit aan beroepsproducten? Ook de onderzoekscomponent is een telkens terugkerend thema. De verslagen van de gesprekken maken duidelijk dat verschillende hbo-opleidingen afstappen van het meer ‘wetenschappelijk georiënteerd’ onderzoek, en dat de aandacht meer uitgaat naar ontwerpgericht onderzoek en de nadruk ligt op beroepsproducten. Panels raden opleidingen aan om studenten een ontwerpcyclus te laten volgen die gericht is op het ontwikkelen van een beroepsproduct waarbij het uitvoeren van onderzoek ondersteunend is. Onderzoek als onderdeel van een proces, geen doel op zich.

Met het panel spreken opleidingen over onderzoekstypen (kwalitatief, kwantitatief, beschrijvend, ontwerpgericht en actie-onderzoek) en over vormen en methoden van onderzoek (focusgroepen, interviews, panelgesprekken). Ook ethische aspecten van praktijkgericht onderzoek zijn bij enkele ontwikkelgesprekken een thema. Dit speelt bijvoorbeeld bij opleidingen binnen de gezondheidszorg. Panelleden zijn op dit punt zeer principieel. Het ethische aspect moet in orde zijn! Ter illustratie: deelnemers aan onderzoek dat de student uitvoert, moeten geïnformeerd toestemming geven.

2. Signatuur van de opleiding

Bij zo’n driekwart van de ontwikkelgesprekken komt de signatuur van de opleiding ter sprake. Vragen die daarbij aan bod komen zijn: Past de signatuur van de opleiding bij de (toekomstige) wensen van de arbeidsmarkt? Kent de arbeidsmarkt de opleiding en, in het bijzonder, de inhoud van de opleiding? Uit de ontwikkelgesprekken ontstaat het beeld dat dit nog niet altijd het geval is. Opleidingen erkennen het belang van een eigen profilering, maar worstelen ermee dit op adequate wijze naar buiten te communiceren. Panels suggereren meer focus aan te brengen in het curriculum. Van belang is deze focus in goed overleg met het werkveld en zo mogelijk ook in samenwerking met een lectoraat, verder uit te werken.

3. Toetsen en beoordelen

Bij zo’n twee derde van de ontwikkelgesprekken is gesproken over toetsen en beoordelen. Docenten ervaren toetsen en alles dat hiermee samenhangt als tijdrovend en niet efficiënt. De peers uit het panel wijzen erop dat meer tussentijdse (formatieve) momenten van beoordeling ingebouwd kunnen worden. Een afsluitende summatieve toets beschouwen panels, gecombineerd met formatieve toetsen, als prima.

 Wat betreft beoordelen staan veelal twee thema’s centraal: hoe realiseer je een zo objectief mogelijke beoordeling en waar ligt de grens tussen veel (richtinggevend) en weinig (versterken lerend vermogen) sturing in feedback? Panels adviseren meermaals om het beoordelingsproces bij het afstuderen goed vast te leggen, zodat navolgbaar is hoe het cijfer tot stand is gekomen. Ook de inzet van een critical friend  en de kwaliteit van beoordelingsformulieren komen tijdens beoordelingsgesprekken regelmatig aan bod. 

 4. Stages

De planning van stages is voor veel opleidingen complex, waarbij zij een spanningsveld ervaren tussen enerzijds kwantiteit, kwaliteit, de keuzevrijheid van studenten, de arbeidsmarkt/stageaanbod en anderzijds de beeldvorming en wensen van of afspraken met stage-instellingen en maatschappelijke verantwoordelijkheid. Als mogelijke oplossingen worden door de panels genoemd: een hechte relatie met het werkveld/de arbeidsmarkt en duidelijkheid naar studenten wat betreft de stages (duur, intensiteit, wederzijdse verwachtingen, waar ligt de verantwoordelijkheid van de student, hoe ziet de begeleiding van de student eruit tijdens zijn zoektocht naar een geschikte stageplek).

 5. Doorlopende leerlijnen mbo-hbo-wo

Opleidingen willen beter aansluiten op mbo-opleidingen en hun aspirant-studenten beter voorbereiden op het wo. Hbo-opleidingen denken zelf aan het ontwikkelen van een mbo+ opleiding en/of een op het hbo voorbereidend keuzeonderdeel binnen het middelbaar onderwijs. De doorstroming vanuit het hbo naar het wo kan, volgens de panels, verbeterd worden door een honourstraject aan te bieden waarbij studenten hun onderzoeksvaardigheden kunnen versterken. Een honourstraject kan studenten tevens een stevigere theoretische basis geven. Ook kan de opleiding denken aan een TOP-stage/afstuderen en hierin versterkt kennis en onderzoeksvaardigheden opnemen. Van belang is om hierbij altijd goed af te stemmen met de overige partijen in de onderwijskolom. Bij een enkele opleiding suggereerde het panel om naast een bachelor ook een eigen master te ontwikkelen. 

Thema’s nog steeds actueel

Verschillende thema’s die tijdens de ontwikkelgesprekken uit 2018-2019 aan de orde kwamen, komen ook nu weer aan bod tijdens openingen van het collegejaar 2020-2021, zo merkten we. We hoorden de afgelopen weken diverse bestuurders spreken over het opleidingsportfolio en de signatuur van opleidingen. Hoe kun je opleidingen een boost geven en ervoor zorgen dat zowel de instroom als de aansluiting op de arbeidsmarkt optimaal is?

Ook toetsen is een onderwerp dat nog steeds hoog op de agenda staat. De versnelde digitalisering van het onderwijs dwingt opleidingen ertoe online toetsen voor summatieve doeleinden in te zetten. Na de snelle en noodzakelijke omschakeling van fysiek naar online onderwijs en toetsing, komt nu meer ruimte om de online toetsing te evalueren en om de borging van online toetsing onder de loep te nemen.     

Herkent u deze uitdagingen? Onze adviseurs staan klaar om u te helpen. Wij ondersteunen u graag bij het optimaliseren van de aansluiting tussen onderwijs en werkveld. En heeft u behoefte aan advies over de inzet en borging van online toetsen? Ook daar ondersteunen onze adviseurs u graag bij. Voor meer informatie bel naar 070 30 66 800 en vraag naar een van onze adviseurs.