Het toezicht van de Onderwijsinspectie is gebaseerd op het principe van proportionaliteit en wordt voortdurend aangepast aan nieuwe risico’s, inzichten en maatschappelijke ontwikkelingen (Onderwijsinspectie, 2024). Vanuit dit perspectief is het voor scholen essentieel om een kwaliteitszorgsysteem in te richten dat niet alleen goed functioneert, maar ook ruimte biedt voor vernieuwing en bijdraagt aan structurele verbetering van de onderwijskwaliteit. 

Een goede voorbereiding op een inspectiebezoek begint met gedeeld begrip binnen de instelling: iedereen moet weten hoe het kwaliteitszorgsysteem werkt en hoe dit in de praktijk wordt toegepast. Wanneer het systeem effectief is ingericht, kost het minder moeite om inzicht te geven in processen en resultaten. In de praktijk vraagt het soms extra aandacht om het systeem op alle niveaus goed te laten functioneren, maar juist die inspanning biedt kansen om het kwaliteitszorgsysteem verder te versterken en beter te laten aansluiten bij de dagelijkse onderwijspraktijk.

Onderzoek door de Onderwijsinspectie

Sinds 2021 zijn de onderzoekskaders voor het primair, voortgezet en middelbaar beroepsonderwijs herzien. Daarbij is er meer aandacht gekomen voor de kwaliteit van het schoolbestuur en de impact daarvan op schoolniveau. Ook is het toezicht verbreed met thematische onderzoeken op stelselniveau, zoals het versterken van basisvaardigheden en het bevorderen van een veilige leeromgeving op scholen.
 

Het vierjaarlijks onderzoek van de Inspectie start met een bestuursgericht onderzoek, waarin de kwaliteit van het bestuur centraal staat. In veel gevallen wordt dit gecombineerd met steekproefkwaliteitsonderzoeken op schoolniveau, die tevens input leveren voor bredere stelselonderzoeken. Wanneer uit het bestuursgericht onderzoek signalen van risico’s naar voren komen, kan dit leiden tot aanvullende risico-kwaliteitsonderzoeken. Alleen wanneer wordt vastgesteld dat de onderwijskwaliteit onvoldoende is, volgt een herstelonderzoek.

Bij Hobéon ondersteunen wij onderwijsinstellingen bij de voorbereiding op een inspectieonderzoek. Dit doen we via een ontwikkelingsgerichte aanpak. Op zowel instellings- als opleidingsniveau voeren we risicoanalyses uit, waarbij de standaarden van de Onderwijsinspectie als uitgangspunt dienen. Vanuit een onafhankelijke positie en op basis van onze brede ervaring binnen het onderwijsveld signaleren we niet alleen mogelijke risico’s, maar brengen we ook concrete ontwikkel- en verbeterkansen in beeld. Zo helpen we instellingen om hun kwaliteitszorgsysteem te versterken en goed voorbereid het inspectietraject in te gaan.
 

Onderwijs onder druk: hoe scholen werken aan wat echt telt
In onze adviespraktijk zien we dat scholen, mede als reactie op de ontwikkelingen bij de Onderwijsinspectie, steeds gerichter aandacht besteden aan basisvaardigheden en de integratie daarvan in het onderwijsprogramma. Een belangrijke uitdaging hierbij is het zichtbaar maken van leerprocessen, het leerrendement van leerlingen en studenten, en de samenhang tussen verschillende leerlijnen.

Zowel in het voortgezet onderwijs als in het middelbaar beroepsonderwijs wordt actief gewerkt aan alternatieve toetsvormen. Deze zijn gericht op het vergroten van de effectiviteit van toetsen én het verlagen van de toetsdruk. Daarnaast investeren veel scholen in het verbeteren van studiesucces, onder andere door de begeleiding van studenten beter af te stemmen op hun behoeften. Het meten en transparant maken van de impact van deze inspanningen blijft echter een aandachtspunt.

Tegelijkertijd ervaren veel scholen een tekort aan voldoende gekwalificeerde leraren, wat de aanpak van de groeiende uitdagingen in het onderwijs bemoeilijkt. Het vinden van een goede balans tussen standaardisering en differentiatie biedt hierbij mogelijk perspectief: het kan ruimte creëren voor maatwerk, zonder de gezamenlijke kwaliteitsnormen uit het oog te verliezen.
 

Goed functionerend kwaliteitszorgsysteem
Een kwaliteitszorgsysteem functioneert optimaal wanneer het aantoonbaar aansluit bij de strategische koers en onderwijsvisie van de instelling, én wanneer hier in de praktijk systematisch aan wordt gewerkt. Deze aansluiting komt tot uiting in heldere doelstellingen, vertaald naar concrete activiteiten waaraan teams gezamenlijk werken, met duidelijke prioriteiten.

De mate waarin de beoogde doelstellingen worden gerealiseerd, wordt zichtbaar via een zorgvuldige evaluatie en waardering van de resultaten. Het gebruik van passende evaluatie-instrumenten, gericht op het verzamelen van kwalitatieve informatie bij verschillende betrokkenen, speelt hierin een belangrijke rol. Reflectie op het gehele proces versterkt dit inzicht.

Het systeem is sluitend wanneer de evaluatie leidt tot herkenbare en haalbare vervolgstappen, die daadwerkelijk bijdragen aan de verbetering van onderwijsprocessen. Zo ontstaat een cyclisch en lerend systeem dat continu bijdraagt aan kwaliteitsontwikkeling.

Om de kwaliteit van het onderwijs zichtbaar te maken, is het essentieel om inzicht te hebben in drie dimensies: de kwaliteit in het verleden, de huidige stand van zaken en de ambities voor de toekomst. Daarbij is het van belang om oog te hebben voor de gestelde normen, relevante ontwikkelingen, betrokken actoren en de effecten van onderwijsaanpassingen op leerlingen en studenten.
 

Wat Hobéon voor jouw school kan betekenen

Hobéon ondersteunt scholen bij het versterken van de onderwijskwaliteit met een ontwikkelingsgerichte aanpak. Onze adviseurs bieden gericht advies over de inrichting van kwaliteitsstructuren, zoals het opstellen van auditbeleid, en verzorgen trainingen voor interne auditoren. Daarnaast voeren we kwaliteitsonderzoeken en -audits uit die niet alleen risico’s in kaart brengen, maar ook waardevolle inzichten opleveren in ontwikkel- en verbetermogelijkheden.

Voorbeelden van onze dienstverlening zijn:

• Compliance-audits gericht op governance-structuren;
• Kwaliteitsaudits op basis van het waarderingskader voor besturen en de Code Goed Bestuur, resulterend in een risicoanalyse en concrete ontwikkelpunten;
• Externe audits op basisvaardigheden, met aandacht voor borging en doorontwikkeling;
• Onderzoek naar de kwaliteit van onderwijsvernieuwingen, gericht op effectiviteit en implementatiekracht;
• Onderzoek naar de kwaliteitscultuur binnen een onderwijsinstelling en de mate waarin deze aansluit op het kwaliteitsmanagementsysteem.

Benieuwd hoe klanten onze werkwijze ervaren?

Lees het interview met Janneke Helmholt, directeur van het Carolus Clusius College  die haar interne auditoren liet trainen. Een goede voorbereiding is het halve werk (bron Hobéon Special, september 2023)

Janneke Helmholt:

Deze audit is een cadeautje voor de school, om te zien waar we staan.

Lees het interview met ROC Rivor en Gilde Vakcollege Techniek die zich destijds d.m.v. een interne audit hebben voorbereid op het inspectiebezoek: Interne audits mbo, een waardevolle try-out (bron Hobéon Special, september 2023)

Menno Alberts, Gilde Vakcollege Techniek:

Een voorbereiding op het bezoek van de Onderwijsinspectie kost tijd en geld, maar ik zou het een volgende keer niet anders doen. 

En recent voerden we een kwaliteitsaudit uit bij het Comenius College in Capelle aan de IJssel. Een interview met de opdrachtgever, directeur Ertem Cevik wordt binnenkort gepubliceerd.